Davranış bozuklukları bireylerin hayatını olumsuz yönde etkileyen birtakım rahatsızlıkları tanımlar. Davranış bozuklukları ile ilgili detaylı bilgiye erişmek için yazımızın devamına göz atabilir, merak ettiklerinizi öğrenebilirsiniz.
Davranış Bozuklukları Nedir?
Diğer bireylerin haklarının gasp edilmesi ve yaşa uygun olmayan birtakım eylemlerin tekrar edecek şekilde sergilenmesi davranış bozukluğu olarak adlandırılır. Davranış bozukluğu bireyin yaşamına olumsuz yönde etki eder. Eğitim, çalışma, aile hayatında ve arkadaşlık gibi ilişkilerde problemler meydana gelmesine sebep olan bu durum uzman psikolog tarafından tedavi edilebilir.
Davranış bozuklukları hem yetişkin bireylerde hem de çocuklarda ve ergenlerde görülebilen rahatsızlıklardır. Son yıllarda artış gösterdiği tespit edilen bu bozukluğa kentlerde kırsal kesime oranla daha fazla rastlanır. Pek çok belirti ile kendini belli etmekte olan bu rahatsızlık erkeklerde daha fazla görülür. Bu bozukluklar hem maddi hem de manevi anlamda bireyin kendisine ve çevresine zarar verir.
Belli başlı toplumsal kuralların hiçe sayılması hem çocuklarda hem de yetişkinlerde davranış bozukluğuna işaret eden unsurlardan biridir. Davranış bozuklukları yaşayan çocukların anne babaları ile birlikte uzman psikolog desteği alması gerekir. Tabi bunun için öncelikle davranış bozukluklarının belirtileri iyi bilinmelidir. Bu sayede gereken önlem alınabilir ve çok geç olmadan harekete geçilebilir.
Davranış Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?
Davranış bozukluğu çeşitleri hakkında bilgi sahibi olmak hem çocuklarda hem de yetişkinlerde davranış bozuklukları ile ilgili daha fazla ayrıntı elde edebilmeye olanak tanır. Söz konusu bozukluklar farklı başlıklar altında toplanabilir.
Borderline Kişilik Bozukluğu (Sınırda Kişilik Bozukluğu)
Yetişkinlerde davranış bozukluklarına örnek olabilecek bir rahatsızlıktır. Manik depresyon teşhisi konulmuş olan bireylerde görülen sınırda kişilik bozukluğu bir gün neşeli, ertesi gün mutsuz hissetmeye sebep olur. Mutsuzluğun belirli bir sebebi olmaz. Madde ve alkol gibi zararlı alışkanlıklar, bireyin gel-gitli ruh hali bu bozukluğu tetikleyen unsurlardır.
Paranoid Kişilik Bozukluğu
Davranış bozuklukları arasında bulunan paranoid kişilik bozukluğu, kişinin kafasında bir şeyler tasarlaması ve bunlara inanması olarak tanımlanabilir. Devamlı olarak takip edildiğini düşünen birey zarar göreceği zannıyla paranoya yaşar.
Şizoid (Şizofreni)
Halk arasında şizofreni olarak bilinen ve davranış bozukluğu çeşitleri arasında yer alan şizoid bireyin zihninde oluşan dünyada yaşamasına sebep olur. Yani gerçekte mevcut olmayan insanlarla iletişim kurar ve gerçek dünyaya karşı yabancılaşır. Olmayan kişilerin yanı sıra olmayan nesneler ve sesler de bireyin kafasının içinde yer alır.
Narsistik Kişilik Bozukluğu
Yetişkinlerde davranış bozukluğuna bir başka örnek de narsistik kişilik bozukluğudur. Bu rahatsızlıkta birey kendini öteki insanlardan daha üstün görür. Bunu, diğer bireyleri yetersiz bularak ve devamlı olarak eleştirerek gösterir. Bireyin benliğinin bir kısmı farklı bir kimliğe bürünür ve bunun sonucunda öz denetim kaybı oluşur.
Çekingen Kişilik Bozukluğu
Reddedilme korkusunun aşırıya kaçan halidir. Utangaçlık bu bozuklukta uçlarda yaşanır.
Davranış Bozuklukları Belirtileri Nelerdir?
Davranış bozukluğu belirtileri iyi bir şekilde kavranmalı ve bu komplikasyonlarla karşılaşıldığı takdirde gereken yapılmalıdır. Davranış bozukluğu belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Diğer bireyleri tehdit etmek,
- Üstünlük taslamak,
- Kabadayılık etmek,
- Dövüş ve kavga başlatmak,
- Yaralayıcı aletlerle başkalarına zarar vermek,
- Hayvanlara ve insanlara fiziksel bakımdan acımasız davranmak,
- Hırsızlık ve gasp,
- Saldırganlık,
- Taciz etme,
- Zorlama,
- Başka bireylerin eşyalarına zarar vermek,
- Sorumluluklardan kaçmak ya da çıkar amacıyla yalana başvurmak,
- Başka kimselerin evine ve arabasına izinsiz girmek,
- Kuralları hiçe saymak,
- Okuldan ya da evden kaçmak,
- Huysuzluk,
- Devamlı sinirli ve öfkeli olmak,
- Söylenenin tersini yapmak,
- Diğer bireyleri bilerek sinirlendirmek.
Davranış bozuklukları belirtileri bozukluğun çeşidine göre farklı şekillerde bireylerde görülebilir. Ancak bu belirtiler gözlendiği zaman en kısa sürede tedavi sürecine girilmeli ve gereken müdahale yapılmalıdır. Davranış bozuklukları belirtileri hem bozukluğa sahip olan kişiyi hem de çevresini ciddi anlamda etkilediği için dikkate alınmalıdır.
Davranış Bozuklukları Nedenleri Nelerdir?
0-6 yaş davranış bozuklukları sebepleri genellikle aile ile ilgilidir.
- Olumsuz ebeveyn tutum ve davranışları,
- Annede görülen depresyon,
- Sosyo-ekonomik düzeyin düşüklüğü,
- Aile içinde istismar gibi etkenler 0-6 yaş davranış bozukluklarının yaygın sebepleri arasında yer alır.
Çocuklarda davranış bozukluğu görülme olasılığını önemli ölçüde azaltmak için anne ve baba olmanın bilincine varmak çok önemlidir. Çocukla kurulan iletişimde doğru bir yol izlenmesi söz konusu bozukluğun yaşanmasının önüne geçebilir.
Dikkat çekmek, büyüme isteği, savunma, şaşırtma, beğenilme, onay alma, intikam alma gibi pek çok sebep de yine çocuklarda davranış bozukluğuna sebep olan unsurlardır. Saygı çerçevesi içerisinde bu çocuğun bu tutum ve davranışlarını bırakması sağlanmalıdır. Elbette sürecin uzman psikolog eşliğinde atlatılması en doğrusu ve en sağlıklısı olacaktır.
Diğer davranış bozuklukları nedenleri ise şu şekilde sıralanabilir:
- Ailede kişilik bozukluğu ya da akıl hastalığı öyküsünün bulunması,
- Çocukluk döneminde istismara ve tacize uğramış olma,
- Beyin kimyasının ve yapısının farklılığı,
- Travmatik ve dengesi bir aile hayatına sahip olmak,
- Çok sevilen birini kaybetme durumu.
Kişilik bozuklukları nedenleri her ne kadar yukarıda belirtilen maddelerden oluşuyor olsa da kesin olarak sebebi tespit edilememiştir.
Davranış Bozuklukları Tanı Kriterleri Nelerdir?
Davranış bozuklukları DSM-5 olarak ifade edilen ve açılımı Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatiksel El Kitabı olan referans baz alınarak tanımlanabilir. Yani davranış bozuklukları DSM-5’te ifade edildiği üzere:
- Zorbalık,
- Kavga,
- Yangın çıkarma,
- Okuldan kaçma,
- Saldırganlık,
- Soygun,
- Hırsızlık,
- Cinsel faaliyete zorlama,
- Dolandırıcılık gibi eylemlere başvuran kişileri tanımlamak üzere kullanılan bir kavramdır.
Gerek çocuklarda gerekse yetişkinlerde görülen davranış bozuklukları uygulanacak olan terapi ile iyileşme kaydedebilir. Gereken tedavinin yapılması bu tür rahatsızlığa sahip olan bireyleri ve bu bireylerin çevresindeki kişileri rahatlatacaktır.
Davranış Bozuklukları Nasıl Tedavi Edilir?
Davranış bozuklukları bireyin çevresi ile sağlıklı iletişimi kurmasını engelleyen rahatsızlık çeşitlerini içerir. Bu bakımdan söz konusu rahatsızlığın giderilmesi ve bireyin hayat kalitesinin yükseltilmesi gerekir. Tedaviye başlamak kişinin kendisi ve çevresi için iyi bir adım atmış olduğu anlamına gelir. Davranış bozukluğu tedavisi için birden fazla yöntem kullanılmaktadır. Çok yönlü terapi kullanılan tedavi yolları arasında yer alır.
Bireyde görülen davranış bozuklukları belirtilerine göre semptomatik ilaç tedavisi uygulaması gerçekleştirilir. Özellikle saldırganlığın ve öfke nöbetlerinin yatıştırılması için antidepresan, beta blokör, merkezi sinir sistemi uyarıcıları, antikonvülsan, lityum ve benzodiyazepin gibi ilaçlar kullanılır. Bu rahatsızlıkların başka psikiyatrik bozukluklarla beraber görülmesi söz konusu bozukluğa yönelik ilaç verilmesini gerektirebilir.
Davranış bozukluğu tedavisi kapsamında bilişsel ve davranışçı tedavi uygulamaları sağlanır. İletişim becerileri, dürtü kontrolü, problem çözme kabiliyeti, öfke kontrolü gibi bilişsel anlamda mevcut olan bozukluklar düzeltilir. Çocuklarda grup terapisi ve oyun terapisi gibi birtakım uygulamalar yapılır. Çocuğun yanı sıra ebeveynlerin de temel davranışsal becerileri kazanmaları hedeflenir.
Aile terapisi almak davranış bozukluklarını düzeltmede en etkin tedavi yöntemlerinden biridir. Söz konusu terapi sayesinde ailenin bütün üyeleri bir olup mevcut problemle baş etme yetisi kazanabilirler. Krizlerin ve çatışmaların çözüm yöntemleri ile alınması gereken tedbirler üzerinde durulur. Ayrıca çocuğun daha iyi anlaşılması ve gözlemlenmesi de aile terapisi ile mümkün hale gelir.
