Şizotipal kişilik bozukluğu, kişiler arası ve psiko-sosyal iletişimi olumsuz yönde etkileyen, son derece önemli davranış problemlerine neden olan ruhsal bir bozukluktur. Bu türden bir kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler, kendilerini farklı hissettikleri ve herhangi bir yere ait olmadıklarını düşündüklerinden çevresindeki insanlarla iletişim kurmaktan kaçınırlar.
Şizotipal bozukluk, çoğu zaman şizoid kişilik bozukluğuyla karıştırılsa da ikisi birbirinden farklı olan kişilik bozukluklarıdır. Her iki bozukluğu birbirinden ayırt edebilmek için detaylı bilgi edinmek önemlidir.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu Nedir?
Şizotipal kişilik bozukluğu, diğer kişilik bozukluklarına kıyasla daha az görülmesine rağmen en fazla çalışılan bozukluklardan biridir. Bunun sebebiyse şizotipal bozukluk üzerine yapılan çalışmanın, şizofreni açısından risk ve koruyucu faktörlerini anlayabilme konusunda yardımcı olabileceği düşüncesidir. Fakat şizotipal bozukluk sahibi olan birçok hastada şizofreninin gelişmediği bilinmektedir. Buna karşın iş hayatında ve sosyal ilişkilerinde önemli sorunların yanı sıra düşük yaşam kalitesine neden olmaktadır.
Şizotipal kişilik bozukluğu DSM-5 tanı kriterlerine göre, bu ruhsal sorunun en temel özelliği yakın ilişkilerde aniden ortaya çıkan problem ve tuhaf davranışlarla kendisini gösteren sosyal ve kişilerarası yetersizliktir. Bu türden kişilik bozukluğu genellikle ergenlik döneminde ortaya çıkarken, çeşitli bağlamlarla kendisini göstermektedir.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Şizotipal kişilik bozukluğu belirtileri hastadan hastaya değişiklik gösterirken, DSM-5’e göre belirtiler şunlardır:
- Birey referans fikirlere sahiptir fakat bunlar sanrı değildir.
- Bireyin davranışlarına etki eden büyülü düşünceleri ya da tuhaf inanışları (fal inancı, batıl inançlar gibi) bulunur.
- Birine bağlanmaktan kaçınır.
- Antisosyal davranışlar sergiler.
- İlişki yaşama arzusuna sahip değildir.
- Katıldığı aktivitelerden zevk almaz.
- Motivasyon eksikliği yaşar.
- Bireyin herkese ve her şeye karşı şüpheci ya da paranoyası vardır.
- Bireyin olağan dışı algıları bulunur. (Vücuduyla alakalı tuhaf hisler duyması gibi.)
- Bireyin birinci dereceden yakın akrabaları dışında herhangi bir sırdaşı, eşi, dostu yoktur.
- Genellikle çevresindekilerle uygunsuz ve sınırlı iletişim kurar.
- Tuhaf ve eksantrik bir görünüşü ya da davranışları bulunur.
- Bireyin çevresindekilere karşı aşırı derecedeki sosyal kaygısının tanışıklıkla alakalı yoktur. Tanıdığı insanlar karşısında dahi yoğun kaygı hissedebilir.
Şizotipal kişilik bozukluğu DSM-5 tanı kriterleri son derece önemli olsa da gerçek anlamda sorunu tam olarak yansıtmayabilir. Birçok uzman bu konuda hala istişare etmektedir. Diğer yandan söz konusu bu belirtileri şizotipal kişilik bozukluğu özellikleri olarak değerlendirebilmek de mümkündür.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?
Şizotipal kişilik bozukluğu nedenleri hakkında diğer pek çok ruhsal problemde olduğu üzere kesin bir kanıdan bahsedebilmek mümkün değildir. Birçok uzmana göre genellikle bireyin çocukluk dönemine dayandığı düşünülen bu ruhsal bozukluk, biyolojik, psikolojik ve çevresel problemlerle ortaya çıkmaktadır. Bununla beraber erken çocukluk döneminde yaşanan travma ya da istismar, ihmal, ebeveynlerin duyarsız ve uygunsuz davranışları da bu türden bir kişilik bozukluğuna neden olabilmektedir.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur?
Şizotipal kişilik bozukluğu tanısının konulabilmesi için ilk olarak hastanın bir uzman psikolog ya da psikiyatrist tarafından tanısal değerlendirmesinin yapılması gerekmektedir. Bu değerlendirme sonucunda tanı konulabilmesi için hastanın fikirleri, davranışları ve görünümündeki tuhaflıklar temel alınır.
Şizotipal kişilik bozukluğu tanısında bazı ayırıcı nitelikler bulunmaktadır. Bu türden bozukluk, şizofreni, hezeyansal bozukluk ve psikotik nitelikli duygudurum bozukluklarından, halüsinasyon ve hezeyan gibi psikotik belirtilerin bulunmaması nedeniyle ayrıştırılmaktadır. Fakat hastanın hezeyanlarla seyreden kısa reaktif psikotik bir tablo çizmesi durumunda şizotipal bozukluğun ayrımını yapabilmek güç bir hal alır.
Şizotipal bozukluğun şizofreni ve bunun gibi bozuklukların prototipi olduğu, bu bulguların fenomenolojik, biyolojik, genetik ve tedaviye yanıt verilmesi açısından şizofreniyle benzer özelliklere sahip olduğu ifade edilmektedir. Diğer yandan evlat edinme, aile ve ikiz çalışmalarının yapıldığı şizofreni öyküsü bulunan ailelerde şizotipal kişilik bozukluğu özelliklerinin sıklıkla görüldüğü de bilinmektedir.
Bu gibi durumlar göz önünde bulundurularak detaylı olarak gerçekleştirilen değerlendirmeler ve şizotipal kişilik bozukluğu testi neticesinde hastaya tanı koyabilmek mümkündür. Tanı koyulan hastalarınsa en kısa sürede tedavi için bir uzmandan yardım alması gerekmektedir.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu Tedavisi Nasıl Gerçekleştirilir?
Kendisine şizotipal kişilik tanısı koyulan hastaların tedavi altına alınması son derece önemlidir. Çünkü bu türden bozukluklar bireyin günlük yaşamını ve sosyal hayatını büyük ölçüde etkilediği gibi yakınlarının yaşamını da etkilemektedir. Fakat hastaların büyük çoğunluğu sosyal anksiyete ve bir dereceye kadar paranoid özelliklere sahip olduğundan tedaviden kaçınmaktadır. Dolayısıyla tedavi süreci son derece güç olmakla beraber, hastanın yakınları tarafından desteklenmesi gerekmektedir.
Şizotipal kişilik bozukluğu tedavisi genellikle uzman psikologlar tarafından yürütülen bir tedavi sürecinden oluşur. Klinik psikologlar bu türden kişilik bozuklukları için çoğu zaman psikoterapi yöntemini tercih etmektedir. Bilişsel davranışçı terapi ve grup terapisi gibi yöntemler, kesin sonuç elde edilebilmesi açısından son derece etkili bir yöntem olarak bilinirken, bu yöntem sayesinde bireyin yaşamına daha sağlıklı bir şekilde sarılabilmesi ve psikolojik açıdan tüm sorunlarının üstesinden gelebilmesi sağlanmaktadır.
Şizotipal Kişilik Bozukluğunda Profesyonel Destek Alabilirsiniz!
Diğer birçok kişilik bozukluğunda olduğu üzere şizotipal bozuklukta da profesyonel bir destek alınması gerekmektedir. Medisam Life olarak merkezimizde hizmet veren uzman psikologlarımız, kişilik bozuklukları nedeniyle yaşamında ciddi problemler yaşayan birçok danışan için profesyonel bir sağlık hizmeti sunmaktadır.
Siz de kendiniz ya da şizotipal kişilik bozukluğuna sahip olduğunu düşündüğünüz yakınınız için uzman bir psikologdan yardım almak ve daha sağlıklı bir psikolojiye sahip olmak isterseniz merkezimizle iletişime geçebilirsiniz.
