Tıp literatüründe sosyal anksiyete bozukluğu olarak da adlandırılan sosyal fobi, psikolojik bir rahatsızlıktır. Sosyal anksiyete bozukluğuna sahip kişiler, kalabalık bir ortama girdiklerinde oradaki insanların sürekli kendilerine baktıklarını ve kendilerinde dikkat çeken bir sorun olduğunu düşünürler. Kalabalık ortamlarda diğer insanların kendilerini yargıladığını düşünen sosyal anksiyete sahibi bireyler yoğun şekilde korku, panik ve utanç hissederler.
Sosyal Fobi Nedir?
Sosyal anksiyete bozukluğu, bireylerin sosyal ortamlara girdiklerinde kaygı ve korku hissetmeleri durumudur. Sosyal anksiyete bozukluğu, tamamen psikolojik bir rahatsızlıktır ve tedavi edilebilir. Yalnızca topluluk önünde konuşmak ya da önemli kişilerle görüşmek gibi durumlarda ortaya çıkan hafif düzeyde bozukluklar ve hemen hemen tüm sosyal etkinlikte görülen şiddetli bozukluklar olarak gözlemlenir.
Sosyal anksiyete bozukluğu, ortamda kişilere herhangi bir müdahale olmasa dahi hissedilebilir. Sosyal ortamlara girerken endişe yaşayan kişiler, kendilerini oraya ait ve uygun hissetmezler. Bu fobiyle mücadele eden kişiler, sosyal faaliyetlere katılmaktan uzak durular ve depresyon gibi diğer psikoloji temelli hastalıklara ortam hazırlarlar. Sosyal fobi tedavi edilmezse depresyon gibi büyük rahatsızlıkların önünü açabilir.
Sosyal Fobi Türleri Nelerdir?
Ergenlik ve çocukluk dönemlerinde ortaya çıkan sosyal anksiyete bozukluğu, yaygın görülen bir psikolojik bozukluktur. Klinik olarak üç farklı sosyal fobi türü vardır. Sosyal anksiyete bozukluğunun türleri aşağıda listelenmektedir.
Yaygın Tip Sosyal Anksiyete Bozukluğu
Sosyal anksiyete bozukluğu sahibi kişinin korku, utanç, endişe ve kaçma isteği gibi şikayetlerinin pek çok sosyal etkinliği kapsadığı türdür. Yaygın tip fobi, sosyal anksiyete bozukluğu sahibi kişilerin %50-80 kadarının yaşadığı tür olduğundan en sık görülen türdür. Yaygın tip sosyal anksiyete bozukluğu, akademik, iş, aile gibi sosyal işlevleri ciddi şekilde etkilemektedir.
Özgül Tip Sosyal Anksiyete Bozukluğu
Sosyal anksiyete bozukluğu şikayetlerinin sadece belli durumlarda gözlemlendiği türdür. Bu tür sosyal anksiyete bozukluğuna sahip olan kişiler, birileriyle yemek yemek, sunum yapmak, yüksek mevkili birileriyle görüşmek gibi spesifik durumlarda kaygı ve korku yaşarlar. Özgül tip sosyal anksiyete bozukluğu, kişilerin sosyal aktivitelerini kısmen kısıtlar.
Performans Anksiyetesi
Performans anksiyetesi tipinde sosyal anksiyete bozukluğuna sahip kişiler, yalnızca bir aktivite ya da performansta bulunacakları zaman kaygı ve korku yaşarlar. Sınava girmek, topluluk önünde konuşmak, sahneye çıkmak gibi durumlarda gözlemlenen kaygı performans anksiyetesidir.
Sosyal Fobi Belirtileri Nelerdir?
Kişilerin sosyal ortamlarda sergiledikleri utanç, kaygı ve korku durumlarının sebebi her zaman sosyal fobi belirtileri olarak değerlendirilemez. Kalabalık yerler ya da sosyal faaliyetlerde yaşanan utanma, endişelenme, korkma, kaçma isteği gibi durumlar bireylerin mizaçları ya da geçmiş tecrübeleri ile ilgili de olabilir. Sosyal ortamlardan kaçınan ve o ortamlarda rahat hissetmeyen insanlar çekingen ya da içe dönük mizaçlı olduklarından bu davranışları gösterebilirler.
Liebowitz’in sosyal anksiyete bozukluğu ölçeğinde yer alan sosyal fobi belirtileri aşağıda listelenmiştir.
- Kalabalık yerlerde telefon görüşmesi yapmaktan çekinmek.
- İnsanların yanında yemek yemekten utanmak.
- Topluluk halinde bir şeyler içmek istememek.
- Küçük gruplarla sosyal faaliyette bulunmaktan kaçınmak.
- Yüksek mevkili biriyle görüşmekten korkmak ya da endişelenmek.
- Topluluk önünde konuşurken, sunum yaparken stres olmak.
- Sahneye çıkıp şarkı söylemekten ya da rol yapmaktan korkmak.
- Parti gibi eğlence etkinliklerinde bulunmaktan çekinmek, ortamı terk etmek istemek.
- Başkalarının önünde herhangi bir işi yapmakta zorlanmak.
- Yabancı insanlarla karşılaşınca kaçma isteği hissetmek.
- Çok iyi tanınmayan kişilerle görüşmek ya da konuşmaktan uzak durmak.
- Toplu bir davet vermekten korkmak.
- Birilerinin bulunduğu bir yere girerken kaygılanmak.
- Yetenek testi ya da mülakat gibi sınavlarda büyük bir korku ve endişe hissetmek.
Sosyal Fobi Nedenleri Nelerdir?
Sosyal fobi nedenleri arasında genetik faktörler tamamen etkili olmasa da yer almaktadır. Ailelerinde sosyal anksiyete bozukluğu tanısı olan kişilerin sosyal anksiyete bozukluğu yaşama ihtimali daha yüksektir. Sosyal anksiyete bozukluğu nedenleri arasında fizyolojik olarak saptanan en büyük faktör beyinde yer alan kimyasallardır. Serotonin hormonu sosyal anksiyete üzerinde etkili olan başlıca kimyasaldır. Serotoninin beyinde salgılanma oranı normalin altında seyreden kişilerde sosyal anksiyete bozukluğu görülme ihtimali yüksektir.
Sosyal anksiyete bozukluğu fizyolojik nedenlerin yanı sıra psikoloji temelli nedenlere de sahiptir. Özgüven eksikliği sosyal fobi nedenleri arasında öne çıkan bir durumdur. Ergenlik çağında görülmeye başlanan sosyal anksiyete, bireylerin özgüvenleriyle doğrudan etkilidir. Sosyal anksiyete bozukluğu yaşayan kişilerin özgüvenlerine zarar veren geçmiş tecrübeler tetikleyici olabilmektedir. Örneğin; bir gösteride, tiyatro etkinliğinde performans gösteren bir orta okul öğrencisi, sahnede düşerse ve seyirciler ona gülerse öğrencinin özgüveni zarar görür. Özgüveni zarar gören bu öğrenci sahneye çıkmak, şarkı söylemek, sunum yapmak ya da topluluk önünde konuşmak gibi durumlarda endişe ve korku yaşayabilir.
Bireylerin geçmişte yaşadıkları zorbalık, istismar ya da alay konusu olmak gibi travmatik etkiler de sosyal anksiyete bozukluğunu tetiklemektedir. Geçmişte kilosuyla dalga geçilmiş biri şu an ne kadar toplumun uygun kilo algısını karşılıyor olsa bile kendini hep yetersiz hisseder ve sosyallikten kaçınır. Ailelerin çocuk yetiştirme tutumları sosyal anksiyete bozukluğu konusunda belirleyicidir. Baskıcı aileye sahip olan insanların sosyal anksiyete bozukluğu yaşama riski yüksektir.
Sosyal Fobi Nasıl Önlenir?
Sosyal anksiyete bozukluğunu tetikleyen faktörlerin, ataklardan önce tahmin edilmesi mümkün değildir. Sosyal anksiyete bozukluğu riski altındaki kişiler, kendilerini rahatsız edebilecek durumları belirleyip uzman psikolog desteği ile atakları önleyebilir. Bireylerin erkenden uzman yardımı alması tedavi ve tanı süreci için ciddi şekilde önem arz etmektedir.
Sosyal anksiyete bozukluğu belirtilerini az da olsa gösteren kişiler, yaşam şekillerinde değişiklikler yaparak ve sorunları tespit ederek anksiyete ataklarını önleyebilirler. Yaşam tarzı değişikliği olarak kaliteli beslenmek, aromaterapi ile rahatlamak, rutinler belirlemek ve sosyal fobi yenme egzersizleri yapmak uzmanlar tarafından önerilir.
Sosyal Fobi Tanısı Nasıl Koyulur?
Sosyal fobi tanısı, bireylerin kaygı bozukluğuna sebep olma ihtimali bulunan diğer faktörlerin elenmesiyle başlayan bir süreçtir. Sosyal anksiyete bozukluğu pek çok nedene bağlı gelişebileceği için doğru tanı için asıl sebep bilinmelidir. Uzman hekimler hastalardan kendilerini ve endişe düzeylerini değerlendiren formlar doldurmalarını isterler. Bu formlar sonucunda hastaları tetikleyen durumlar ve bu durumların temelde yatan nedenleri incelenir.
Sosyal fobi tanısı konulurken hastaların kendilerini doğru bir şekilde değerlendirmeleri ve durumu hekimlere ifade edebilmeleri önemlidir. Terapi seanslarında sosyal anksiyete bozukluğunu tetiklediği tespit edilen durumların başka herhangi bir psikolojik hastalık, ilaç kullanımı ya da madde bağımlılığından kaynaklanmadığından emin olunduktan sonra net bir tanı konulur.
Sosyal Fobi Tedavisi Nasıl Gerçekleştirilir?
Sosyal fobi tedavisi hastanın şikayetlerinin şiddeti ve sıklığına bağlıdır. Sosyal anksiyete bozukluğu tedavisi için kullanılan iki yöntem vardır. İlk yöntem psikoterapi, ikinci yöntem ise bilişsel davranışsal terapi adıyla da bilinen konuşma seanslarıdır. Sosyal fobi tedavi edilmezse farklı hastalıklara sebep olabilir bundan dolayı tedavi önemli bir adımdır.
Psikoterapi seanslarında hastalar yaşadığı sorunları analiz etmeyi ve bu sorunlarla başa çıkma yöntemlerini öğrenir. Psikoterapi, diğer kaygı bozukluğu tedavilerinde de belirtilerin ve atakların azaltılması için kullanılır. Konuşma seansları sayesinde hastalar, uzman psikolog eşliğinde sorunları keşfeder ve bunlarla baş etmeyi öğrenir. Konuşma seansları, hastalara kendilerini ifade etme şansı tanır. Sosyal fobi tedavisi için en çok kullanılan yöntem konuşma seanslarıdır.
Yaşam tarzında yapılan küçük değişiklikler hastalarda büyük değişiklikler sağlar. Sosyal fobi yenme egzersizleri, kaliteli beslenmek, spor rutini gibi değişimler kişilerin hem özgüvenini yükseltir hem kaygılarını azaltır. Birçok farklı tedavi yöntemi olsa da sosyal fobide kesin çözüm kişinin öz farkındalığıdır.
Sosyal Fobi için Profesyonel Destek Alabilirsiniz!
Kişilerin sosyal hayatlarını büyük oranda sarsan sosyal fobide kesin çözüm yollarından olan danışmanlık için bizi ziyaret edebilirsiniz.
