Kişilerin yaşadıkları olaylar karşısında korkması, üzülmesi ve çaresiz hissetmesi sonucunda travma sonrası stres bozukluğu adı verilen ruh sağlığı durumunu yaşaması normal kabul edilebilir. İnsanların travma sonrası stres bozukluğunu yaşamasına neden olan olaylar, hayatında kişiliğini ve duygularını ciddi derecede etkileyebilecek potansiyele sahiptir.
İnsanların yaşadıkları travmatik olayların psikolojik durumları üzerinde bıraktığı etkiyi ortadan kaldırmak için uzman psikologlar eşliğinde tedavi sürecine başlatılır. Travma sonrası stres bozukluğu belirtileri, nedenleri ve tedavisi ile ilgili merak edilen sorulara bu içerikte açıklık getirebiliriz.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nedir?
İnsanların yaşamında üzüntü, panik ve korku yaratan olayların ani ve beklenmedik bir şekilde gelişmesi travmatik olay olarak adlandırılır. Şöyle ki insanların yaşamında üzücü, sarsıcı ve panik yaratan birçok olay yaşanabilir. Fakat bu olayların çoğu, insanların psikolojik ve ruhsal durumlarını önemli ölçüde etkilemez. Post travmatik stres bozukluğu gün içinde yaşanan üzücü ve korkutucu olaylardan farklılaşan yönü de kişilerin yaşamını ve duygu durumunu bu denli etkilemesidir.
Travma sonrası stres bozukluğunun ne kadar süreceğine dair kesin bir bilgi vermek mümkün olmayabilir. İnsanların çocukluk veya yetişkinlik döneminde yaşadıkları travmatik olaylar sonrası yaşadıkları ruhsal çöküntü, iş, aile ve sosyal yaşamın sürdürülebilirliğini önemli ölçüde etkileyebilir.
Günler, haftalar belki de yıllar boyu sürebilen travma sonrası stres bozukluğunun tedavisi için uzman psikolog eşliğinde kesin bir tanı konması gerekir. Uzman psikologlar eşliğinde kişilerin yaşadığı travma sonrası stres bozukluğunun nedenini, semptomlarını be şiddetini ölçmek için TSSB testi uygulanabilir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
İnsanlar bireysel veya toplumsal olarak panik ve korku hissettiren travmatik olaylar yaşayabilir. Bu tip olayların ardından her kişide farklı bir şekilde gelişen travma sonrası stres bozukluğu belirtileri ise şöyle sıralanabilir:
- Travmatik olay hatırlatan durumlardan kaçınma
- Kolay ve ani irkilme
- Kâbus görme
- Uykusuzluk hali
- Travmatik olayı istemsiz bir şekilde sürekli hatırlama
- Tedirginlik hali
- Ani sinirlenme
- Geleceğe yönelik plan yapmama
Travma sonrası stres bozukluğunun yaygın belirtileri olarak sıralanan semptomlar, her kişide farklı şekilde ve sürede gelişme gösterir. Travma sonrası stres bozukluğu nedenleri olarak sayılabilecek travmatik olayların hemen ardından yaşanabileceği gibi haftalar veya aylar sonra da bu semptomlar görülmeye başlanabilir.
Travmatik olayın ardından kişiler, travmayı yeniden hatırlatacak olan her şeyden kaçınma eğilimine girer. İnsanların kaçındıkları şeyler müzik, mekân veya o güne dair korku veya panik hissettiren sohbet ortamı bile olabilir. Kaçınma travma sonrası stres bozukluğunun ardından insanların en çok gösterdiği davranışsal tepkidir.
Yaşadıkları travmatik olayı istemsiz bir şekilde hatırlayan kişiler; irkilme, terleme, nefes almada zorluk çekme ve titreme gibi semptomlarda yaşayabilir. Uzman psikolog eşliğinde yapılan testler sonucunda kişilerin yaşadıkları ruhsal rahatsızlığın durumu belirlenir ve kişiye özel bir tedavi süreci başlatılır.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?
İnsanlar yaşadıkları üzücü, panik yaratan ve korku uyandıran olayların ardından ruhsal bunalıma girebilir. Yaş ayrımı yapmaksızın her kişi post travmatik stres bozukluğu yaşayabilir. Travma sonrası stres bozukluğunun kişilerin psikolojik ve ruhsal durumları üzerinde bıraktığı etki, insanların karakterlerine, aile durumuna ve kalıtsal ruh sağlığına göre farklı miktarlarda gerçekleşir.
Peki, travma sonrası stres bozukluğu nedenleri olarak travmatik olayları şöyle sıralayabiliriz;
- Doğal afetler
- Trafik kazası
- Yakınların beklenmedik ölümleri
- Toplumsal ruhsal travmalar (Savaş, işkence ve kaza)
- Cinsel istismar
- Ölümcül hastalık
- Fiziksel şiddet
Bu konuya yönelik yapılan bilimsel araştırmalara göre travma sonrası stres bozukluğunun en önemli nedenleri olarak, çocuklukta uğranan cinsel istismar, fiziksel şiddet, trafik kazası, sürekli olarak tehdit edilme ve ani ölüm haberi olduğu belirlenmiştir.
Uzman psikologlar eşliğinde uygulanan TSSB testi ile ulaşılan bilgilere göre kişiler, özellikle çocukluk dönemlerinde fiziksel, psikolojik ve cinsel şiddete sürekli maruz kalmaları durumunda yaşamının ileriki dönemlerinde ruhsal bunalıma girme ihtimali oldukça yüksektir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Tanı Yöntemleri
Kişiler kendilerine veya sevdiklerine yönelik bir ölüm tehdidi, yaralanma, fiziksel veya cinsel şiddet olaylarına tanık olmaları halinde travmatik bir olay yaşadıkları kabul edilebilir. Travma sonrası stres bozukluğu tanı yöntemleri olarak uygulanan ölçümlere göre kişiler yaşadıkları travmatik olaylar karşısında korku, çaresiz hissetme ve paniğe kapılma gibi duygular yaşayabilir.
İnsanlar yaşadıkları travmatik olayların ardından, korku, panik ve çaresizlik duygusunu kâbus görerek veya travmatik olayı yeniden yaşıyormuşçasına hissedebileceği tetikleyiciler nedeniyle tekrar tekrar hissedebilir.
Uzman psikologlar kişilere TSSB teşhisi koyabilmek için post travmatik stres bozukluğu DSM-5 tanı kriterleri olarak A, B, C, D ve E olmak üzere 5 farklı ölçüm kriteri belirler.
- A kriteri: TSSB teşhisinin konulabilmesi için kişilerin gerçek bir ölüm tehdidi yaşamaları veya yakınlarının ölüm veya ölüm riski yaşadıklarına şahit olmaları gerekir. Bu kişiler ölüm, ölüm tehdidi veya cinsel şiddete maruz kalan sevdiklerini ilk olarak kurtulan kişileri de kapsayabilir.
- B kriteri: Kişi yaşadığı travmatik olayı sürekli olarak istemsiz hatıralar ve kabuslar nedeniyle yeniden yaşar. Travmatik olayı yeniden hatırlamanın ardından duygusal ve fiziksel bir tepki gösterir.
- C kriteri: Kişi yaşadığı travmatik olayın ardından sürekli kaçınma eğilimi gösterir. Travmatik olayı ona hatırlatan her şeyden uzak durur.
- D kriteri: Kişi yaşadığı travmatik olay nedeniyle kendini ve başkalarını sürekli olarak suçlama davranışında bulunur. Aynı zamanda diğer insanlar ve yaşamın bütünüyle alakalı olumsuz duygular hisseder.
- E kriteri: TSSB teşhisinin konması için; saldırganlık, paranoyak davranış, ani irkilme, konsantrasyon bozukluğu ve uyku sorunu olarak beliren semptomlardan en az ikisinin gerçekleşmesi gerekir.
DSM-5 tanı kriterlerinde yer alan sonuçlara göre B, C ve D ölçütlerinde gösterilen belirtiler 1 aydan daha uzun bir süre gelişme gösterir. 1 aydan daha uzun bir süre gelişme gösteren travma sonrası stres bozuklukları kroniktir. Belirtilerin 3 aydan daha kısa sürmesi halinde akut travmatik stres bozukluğunun yaşandığı söylenebilir.
Uzmanlar travma sonrası stres bozukluğu tedavisi için bu ölçütleri referans alır. Böylece kişilerin yaşadıkları ruhsal durumun şiddetine yönelik doğru terapi sürecini başlatılabilir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Tedavi Yöntemleri
Uzman psikologların post travmatik stres bozukluğu DSM-5 tanı kriterleri eşliğinde saptadığı ruhsal durumun boyutuna göre tedavi yöntemi belirlenir. Travmatik olayın ardından psikolojik ve ruhsal bunalıma giren kişiler, yaşamlarında duygularını kontrol etmeye ihtiyaç duyar. Travma sonrası stres bozukluğu tedavi yöntemleri olarak öncelikli uygulanan psikoterapi tekniği ise, kişilerin yaşamlarına ait hissettikleri duyguyu kontrol etme gücü geliştirmelerini sağlar.
Travma sonrası stres bozukluğunda psikoterapi tedavisinin bir çeşidi olarak bilişsel psikoterapi yöntemi uygulanır. Bilişsel psikoterapi yöntemi ile kişilerin yaşadıkları travmatik olayla yüzleşebilmeleri sağlanır. Aynı zamanda travma sonrası stres bozukluğunun tedavisinde bilişsel psikoterapi tekniğine ek olarak gerekli görülmesi halinde ilaç tedavisi de uygulanabilir. İlaç tedavisi ile kişilerin tedavi sürecinde ortaya çıkardığı belirtiler ile baş edebilmesi mümkün hale getirilir.
Uzmanların travma sonrası stres bozukluğu tanı yöntemleri ile kişilerde gözlemledikleri belirtileri ortadan kaldırmak için EMDR tedavisi uygulanabilir. EMDR tedavisi ile kişilerin travmatik olaylar karşısında verdikleri tepkinin değiştirilmesi amaçlanır.
Travma sonrası stres bozukluğu tedavi yöntemleri olarak uygulanan bir diğer teknik ise, grup terapisidir. Bireysel terapilerin yanı sıra oldukça sık uygulanan grup terapisi, travma sonrası stres bozukluklarında oldukça etkili sonuçlar ortaya koyabilir. Benzer veya aynı travmatik olaylara maruz kalan kişilerin birbiriyle bağlantı kurarak kişilerin travmatik olayın etkilerinden kurtulması amaçlanır.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Tedavisinde Yanınızdayız!
Yaşamları travmatik olaylar nedeniyle etkilenen, fiziksel ve psikolojik etkilerinden kurtulmak isteyen kişiler, travma sonrası stres bozukluğu tedavisi olarak uygun görülen birçok tedavi yöntemini değerlendirebilir.
Travma sonrası stres bozukluğuna yönelik yapılan tedavilerin kişilerin yaşamında olumlu sonuçlar doğurması için öncelikle kişilerin bu etkilerden kurtulmaya istekli olması gerekir. Ardından uzman psikologlar eşliğinde başlatılan tedavi süreci aksatılmadan tamamlanmalıdır. Psikoterapi, anksiyete tedavisi veya ilaç tedavisi gibi uygulanan birçok tedavi sürecinde, kişiler yaşamında negatif etki sağlayan faktörlerden uzak durmalı, sevdikleri ve ailesi ile daha çok zaman geçirmelidir.
Kliniğimizde travma sonrası stres bozukluğuna yönelik gerekli eğitimleri alan uzman psikologlarımız eşliğinde birçok terapi yöntemi uygulanır. Kendinizin veya sevdiklerinizin psikolojik sağlıklarını iyileştirmek ve travmatik olaylara bağlı olarak gelişen semptomları ortadan kaldırmak için, bizimle iletişime geçebilirsiniz.
